Co to jest stopa cukrzycowa? Jak się ją leczy?

Cukrzyca to nieuleczalna choroba, którą co roku diagnozuje się u kolejnych Polaków. Wiąże się to z koniecznością zmiany diety i wielu codziennych nawyków, ale i pewnymi dodatkowymi zagrożeniami, takimi jak stopa cukrzycowa. W naszym artykule wyjaśniamy, jakie objawy są podstawą do jej rozpoznania i co można zrobić, kiedy diagnoza się potwierdzi, aby zminimalizować nieprzyjemne dolegliwości.

Czym jest tak zwana stopa cukrzycowa?

Zespół stopy cukrzycowej to jedno z powikłań rozwijających się wskutek utrzymywania się zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi, charakterystycznego dla cukrzycy. Polega na rozwoju w obrębie stopy infekcji, pojawienia się owrzodzeń lub trudno gojących ran obejmujących uszkodzenie tkanek głębokich. Spowodowane jest to zaburzeniami w obrębie układu krążenia oraz uszkodzeniami nerwów czuciowych. O tym, jak poważne konsekwencje mogą nieść za sobą te zmiany, świadczy fakt, że stopa cukrzycowa to główna nieurazowa przyczyna amputacji kończyn. Rozpoznaje się ją u 6-10% wszystkich diabetyków, zarówno tych cierpiących na cukrzycę I, jak i II typu.

Jakie objawy daje zespół stopy cukrzycowej?

Pierwsze objawy nie są zbyt charakterystyczne i przez wielu chorych zwyczajnie ignorowane. Drobne ranki pojawiające się w obrębie stóp nie zwracają ich uwagi, zwłaszcza że na skutek uszkodzenia zakończeń nerwowych słabiej odczuwają ból. Im głębiej postępuje zakażenie, tym bardziej widoczne są jego objawy. Pojawiają się owrzodzenia, które często są przyczyną ogólnoustrojowych zakażeń. U diabetyków gojenie ran jest utrudnione, co stanowi dodatkowy problem w ich leczeniu. W efekcie często pozostawiają na stopach nieodwracalne zmiany, takie jak deformacje, martwice czy stany zapalne kości. Jedynym ratunkiem w takiej sytuacji jest odpowiednio wczesne wdrożenie leczenia, które umożliwia zmniejszenie dyskomfortu i powikłań stopy cukrzycowej. Ignorowanie dolegliwości i brak pomocy ze strony specjalistów może nieść za sobą bardzo poważne konsekwencje, z koniecznością amputowania kończyny włącznie.

Jakie wyróżniamy rodzaje stopy cukrzycowej?

Zależnie od przyczyn rozwoju stopy cukrzycowej oraz jej objawów wyróżnia się jej następujące rodzaje:

• neuropatyczny,

• naczyniowy,

• mieszany (połączenie obu wymienionych wyżej typów).

Na podstawie rodzaju i stopnia zaawansowania zmian każdy przypadek można zaliczyć do jednej z sześciu grup wyróżnionych na podstawie skali Wagnera. Stopień zero oznacza zniekształcenie stopy, ale bez owrzodzeń. Stopień 5 przypisuje się stopie objętej głęboką, rozległą martwicą, stanowiącą wskazanie do amputacji.

Jak leczyć i pielęgnować stopę cukrzycową?

Im wcześniej u chorego rozpozna się stopę cukrzycową, tym pomyślniejsze są rokowania. Leczenie w każdym przypadku jest wieloetapowe i wielokierunkowe. Miejscowe łagodzenie objawów łączy się z terapią ogólnoustrojową. Często wymaga to konsultacji z różnymi specjalistami, począwszy od diabetologa, poprzez podologa, aż po dietetyka. Dużą pomocą jest także wsparcie bliskich i psychologa.

Pierwszym etapem jest zawsze wyrównanie poziomu glikemii, zwykle poprzez dietę cukrzycową i insulinoterapię. Dąży się również do normalizacji poziomu cholesterolu i trójglicerydów. Wprowadza się leczenie miejscowe, przyspieszające gojenie się ran. Należy je opatrzyć przy pomocy specjalistycznych, regularnie zmienianych opatrunków. W celu zapewnienia optymalnych warunków regeneracji trzeba zadbać o zdrową, bogatą w białko dietę oraz odciążenie kończyny, na przykład poprzez wykorzystanie kul albo wózka inwalidzkiego.

Jeśli stopa jest objęta martwicą albo zaawansowanym owrzodzeniem, konieczne jest często chirurgiczne usunięcie części tkanek w celu ograniczenia ryzyka ogólnoustrojowego zakażenia. Jeśli do niego dojdzie, niezbędne jest zastosowanie odpowiednio dobranej antybiotykoterapii. Ważne jest także dbanie o odpowiednie nawodnienie pacjenta. Dodatkowo często wprowadza się leczenie przeciwbólowe, zmniejszające dyskomfort pacjenta i ułatwiające mu codzienne funkcjonowanie. W skrajnych przypadkach, kiedy infekcja jest już bardzo zaawansowana, a leczenie nie przynosi spodziewanych efektów, jedynym rozwiązaniem może okazać się amputacja chorej kończyny.

Jak zapobiegać powstaniu stopy cukrzycowej?

Jako że leczenie stopy cukrzycowej to skomplikowany i długotrwały proces, każdy diabetyk powinien dołożyć wszelkich starań, by nie dopuścić do rozwoju tej przypadłości u siebie. Kluczowe znaczenie ma zdrowy tryb życia, obejmujący zbilansowaną dietę oraz unikanie palenia tytoniu. Ważne jest też kontrolowanie masy ciała. Nadwaga to jeden z czynników zwiększających ryzyko pojawienia się patologicznych zmian w obrębie nóg.

Chory powinien zadbać o staranną pielęgnację stóp i unikanie narażania ich na uszkodzenia mechaniczne, powstające na przykład wskutek noszenia niewygodnego, źle dobranego obuwia czy zbyt ciasnych skarpetek. Każdego dnia należy dokładnie oglądać powierzchnię stóp w celu jak najszybszego zlokalizowania ewentualnych ranek, obtarć czy odcisków. Następnie powinno się je umyć przy pomocy delikatnych kosmetyków, starannie osuszyć i nawilżyć przy pomocy kremu, co sprzyja utrzymaniu elastyczności skóry. Paznokcie muszą być obcinane na prosto, a nie po łuku. Niewskazane jest chodzenie boso i w obuwiu o bardzo cienkich podeszwach. Jeśli chory ma problemy z samodzielnym wykonywaniem zabiegów kosmetycznych, na przykład ze względu na nadwagę albo ograniczoną ruchomość stawów, powinien korzystać z pomocy bliskich albo profesjonalnego podologa. Konsultacja ze specjalistą jest wskazana również w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących zmian.